Τράπεζες: Αναβρασμός επικρατεί τον τελευταίο καιρό σε πολλές περιοχές της χώρας μας καθώς σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία τα ΑΤΜ φαίνεται ότι αρχίζουν να λιγοστεύουν επικίνδυνα.
Καθώς οι τράπεζες συρρικνώνουν διαρκώς το δίκτυο των καταστημάτων τους και πωλούν σε τρίτους το δίκτυο των ΑΤΜ τους, σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας και ειδικά τα νησιά, η έλλειψη ΑΤΜ και οι δυσκολίες στις αναλήψεις χρημάτων είναι κάτι παραπάνω από εμφανείς.
Το 2012 υπήρχαν 6.655 ΑΤΜ σε όλη την Ελλάδα και 3.448 τραπεζικά καταστήματα ενώ τον Ιούνιο του 2022 λειτουργούσαν πανελλαδικά 5.788 ΑΤΜ και περίπου 1.400 τραπεζικά καταστήματα (μείωση 63%).
Η γεωγραφική κατανομή καταστημάτων και ΑΤΜ προκαλεί πρόβλημα σε πολίτες που είναι αναγκασμένοι να μετακινηθούν πολλά χιλιόμετρα μακριά για να έχουν το δικαίωμα χρήσης φυσικού καταστήματος ή αυτόματου μηχανήματος συναλλαγών.
Τράπεζες: Τι δείχνουν τα στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών για τα ΑΤΜ
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών, η μείωση των ΑΤΜ είναι αντιστρόφως ανάλογη σε σχέση με τη συρρίκνωση των τραπεζικών καταστημάτων την τελευταία δεκαετία, εάν ληφθεί το σύνολο των ΑΤΜ. Διότι τα online ΑΤΜ μειώνονται καθώς βρίσκονται μέσα ή έξω από τα καταστήματα. Τα υπόλοιπα, τα οποία μπορεί να βρίσκονται για παράδειγμα σε εμπορικά κέντρα αυξάνονται, αλλά σε αυτά δεν γίνονται όλες οι συναλλαγές, όπως κατάθεση μετρητών ή όλες οι πληρωμές.
Στην πλειονότητά τους οι πολίτες σε ολόκληρη την ΕΕ, σύμφωνα με στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου, πιστεύουν ότι είναι εύκολη η ανάληψη μετρητών από τα ΑΤΜ ή φυσικά καταστήματα τραπεζών στην περιοχή όπου ζουν. Στην Ελλάδα οι 6 στους δέκα θεωρούν πολύ εύκολη την πρόσβασή τους σε ΑΤΜ ή φυσικά καταστήματα, ενώ το 35% μάλλον εύκολη, το 9% μάλλον δύσκολη και το 3% πολύ δύσκολη.
Παρά, λοιπόν, τη μείωση του δικτύου των καταστημάτων και των ΑΤΜ, η πλειονότητα των Ελλήνων, σε αντίθεση με τους Ιταλούς, θεωρούν ότι η πρόσβαση σε μετρητά είναι ακόμα εύκολη. Χαμηλά ποσοστά προσβασιμότητας ή δυσκολίας πρόσβασης εμφανίζουν και χώρες όπου δεν κυκλοφορεί πολύ το μετρητό όπως στη Σουηδία ή την Ολλανδία.
Στην Ελλάδα η πρόσβαση στο μετρητό είναι πιο εύκολη από τον μέσο όρο στην ΕΕ. Και αυτό, παρά το γεγονός ότι οι αλλαγές στον τρόπο πληρωμής δεν απαιτούν πλέον το φυσικό χρήμα, ενώ οι ηλεκτρονικές συναλλαγές περιορίζουν την ανάγκη για πρόσβαση σε κάποιο φυσικό κατάστημα τράπεζας ή σε κάποιο ΑΤΜ.
Αυτό σημαίνει ότι ακόμα πολλοί καταναλωτές δεν θέλουν να αλλάξουν τη συνήθεια των μετρητών και συνεχίζουν να επιλέγουν έστω και για συγκεκριμένες συναλλαγές τα γκισέ των τραπεζών ή τα μηχανήματα ΑΤΜ. Εξάλλου, σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της ΕΚΤ, τα μετρητά παραμένουν κυρίαρχα στις συναλλαγές στην Ευρώπη με ποσοστό άνω του 60% στην Ελλάδα και υψηλότερο στη Γερμανία. Αντίθετα, σχεδόν μηδενική είναι στις σκανδιναβικές χώρες.
Τράπεζες: Στα ύψη οι καταθέσεις, μειώνονται συνεχώς τα μετρητά
Την ώρα που η ακρίβεια σαρώνει και οι πολίτες δηλώνουν ανήμποροι να αντιδράσουν, οι καταθέσεις στα ΑΤΜ έχουν… εκτιναχθεί.
Αν και οι περισσότερες συναλλαγές με ΑΤΜ αφορούν σε αναλήψεις, η μεγαλύτερη αξία ανά συναλλαγή βρίσκεται στις καταθέσεις μετρητών στα αυτόματα μηχανήματα.
Μάλιστα, η μέση κατάθεση μετρητών στα ΑΤΜ είναι υπερδιπλάσια της μέσης ανάληψης, ενώ από το 2017 μέχρι σήμερα.
Η συνολική αξία των καταθέσεων μετρητών μέσω ΑΤΜ έχει πενταπλασιαστεί, ενώ η αντίστοιχη των αναλήψεων παραμένει σχετικά σταθερή.
Την ίδια στιγμή, οι τραπεζικές καταθέσεις αυξάνονται, ενώ το μετρητό που κυκλοφορεί ολοένα και μειώνεται.
Οι νέες καταναλωτικές συνήθειες, η εξοικείωση με τα ΑΤΜ από την εποχή των capital controls, οι ηλεκτρονικές συναλλαγές κατά την πανδημία, οι φουσκωμένοι λογαριασμοί λόγω ανατιμήσεων και η κυριαρχία του μετρητού στην ελληνική οικονομία είναι μερικές αιτίες που εξηγούν το φαινόμενο.
Σε αυτές προστίθεται ο αριθμός και η γεωγραφική κατανομή των ΑΤΜ και των συναλλαγών που υποστηρίζουν καθώς περιορίζεται ο αριθμός των τραπεζικών καταστημάτων, σε συνδυασμό με την άνοδο των ηλεκτρονικών συναλλαγών.
Η επιβάρυνση των νοικοκυριών φαίνεται και από τη μείωση της μέσης ανάληψης φέτος και από τις περισσότερες αγορές μέσω χρεωστικών μικρότερης αξίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών (ΕΕΤ), στο πρώτο εξάμηνο του έτους, κατατέθηκαν μέσω ΑΤΜ συνολικά ποσά 9,3 δισ. ευρώ, όταν όλο το 2021 είχαν κατατεθεί 15,8 δισ. ευρώ.
Κατά το πανδημικό έτος 2020, όταν παρατηρήθηκε και η αύξηση των τραπεζικών καταθέσεων, μέσω ΑΤΜ κατατέθηκαν 33 δισ. ευρώ, έναντι, ενδεικτικά, 3,6 δισ. ευρώ το 2017.
Παράλληλα, παρατηρήθηκε εκτίναξη του αριθμού (πλήθος) συναλλαγών για καταθέσεις σε ΑΤΜ.
Για παράδειγμα, από 9,6 εκατ. καταθέσεις (συναλλαγές) το 2017, ο αριθμός μόνο στο α’ εξάμηνο του 2022 ήταν διπλάσιος (18,8 εκατ. συναλλαγές), έναντι 33,1 εκατ. συναλλαγών το 2021 και 26,6 εκατ. συναλλαγών το 2020.
Έτσι, η μέση κατάθεση το α’ εξάμηνο του έτους ανήλθε στα 491 ευρώ, έναντι 477 ευρώ το 2021, 451 ευρώ το 2020 και 375 το 2017.
Η συνολική αξία των καταθέσεων μετρητών στα ΑΤΜ από το 2017 μέχρι σήμερα δείχνει υπερδιπλασιασμό, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ για την Ελλάδα.
Πέραν, όμως, από τις καταθέσεις μετρητών στα ΑΤΜ, στο πρώτο εξάμηνο του έτους πραγματοποιήθηκαν 3,2 εκατ. άλλες εγχρήματες συναλλαγές (πχ πληρωμές λογαριασμών), κατάθεση σε τρίτο λογαριασμό (πχ ενοίκιο) συνολικού ύψους 780 εκατ. ευρώ (248 ευρώ ανά συναλλαγή).
Τράπεζες: Τι συμβαίνει με τις αναλήψεις
Από την άλλη πλευρά, οι αναλήψεις μετρητών από τα ΑΤΜ, στο πρώτο εξάμηνο πραγματοποιήθηκαν 98,8 εκατ. με συνολική αξία 22,2 δισ. ευρώ.
Έτσι, η μέση ανάληψη μετρητών υπολογίζεται σε 225 ευρώ, δηλαδή ελαφρώς χαμηλότερα από τη μέση ανάληψη του 2021 (230 ευρώ) και υψηλότερα του 2020 (206 ευρώ) και του 2017 (170 ευρώ).
Συγκρίνοντας το μέσο ποσό ανάληψης με το μέσο ποσό κατάθεσης προκύπτει ότι σήμερα η μέση κατάθεση είναι υπερδιπλάσια του μέσου ποσού ανάληψης.
Ωστόσο, ως προς τη δημοφιλία, το ΑΤΜ παραμένει κυρίαρχο στις αναλήψεις αν ληφθεί υπόψη ο συνολικός αριθμός και η συνολική αξία των αναλήψεων (σε σχέση με τις καταθέσεις).
Όμως, τόσο ο αριθμός των καταθέσεων όσο και τα συνολικά ποσά έχουν σχεδόν πενταπλασιαστεί την τελευταία τετραετία.