Η ΕΔΑ ιδρύθηκε σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση στις 3 Αυγούστου του 1951 σαν συνασπισμός κομμάτων της αριστεράς, με την πρωτοβουλία του εκτός νόμου τότε τελούντος Κ.Κ.Ε., με πρόεδρο τον Ιωάννη Πασαλίδη.
Την ιδρυτική διακήρυξή της υπέγραψαν μικρά αριστερά κόμματα που ήταν νόμιμα εκείνη την περίοδο: το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας του Ι. Πασαλίδη, ο Δημοκρατικός Συναγερμός, το Κόμμα Αριστερών Φιλελευθέρων των Νεόκοσμου Γρηγοριάδη και Σταμ. Χατζημπέη, και το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα του Μιχαήλ Κύρκου.
Ο βασικός κορμός των στελεχών της ήταν μέλη του Κ.Κ.Ε., το οποίο είχε τεθεί εκτός νόμου από το 1947, όπως και οι Εμμανουήλ Πρωιμάκης και οι στρατηγοί Σαράφης, Χατζημιχάλης και Αυγερόπουλος. Διοικούνταν από εξαμελή διοικούσα επιτροπή (Ιωάννης Πασαλίδης, Δημήτρης Μαριόλης, Διονύσιος Χριστόκος, Σταμάτιος Χατζήμπεης, Μιχαήλ Κύρκος και Ιωάννης Κακορέλης).
Η ΕΔΑ
To 1952 δεν κατάφερε να αναδείξει κανέναν βουλευτή, ενώ το 1956 μετατράπηκε σε ενιαίο κόμμα. Οι παράνομες αριστερές οργανώσεις που είχαν απομείνει διαλύθηκαν με εντολή του Κ.Κ.Ε. και τα μέλη τους εντάχθηκαν στην Ε.Δ.Α. Στις εκλογές που διεξήχθησαν εκείνο τον χρόνο, η Ε.Δ.Α. κατόρθωσε να αναδειχθεί σε κόμμα αξιωματικής αντιπολίτευσης, σημειώνοντας έτσι την μεγαλύτερη εκλογική επιτυχία αριστερού κόμματος στην Ελλάδα μέχρι τότε, γεγονός που θορύβησε τα επιτελεία του στρατού.
Στις εκλογές του 1961, οι οποίες έμειναν γνωστές στην ιστορία ως «εκλογές βίας και νοθείας», το κόμμα συμμετείχε ως Πανδημοκρατικόν Αγροτικόν Μέτωπον Ελλάδος (Π.Α.Μ.Ε.) συνεργαζόμενο με το Εθνικόν Αγροτικόν Κόμμα, ενώ κατά την τότε προεκλογική περίοδο τόσο οι βουλευτές όσο και οι οπαδοί υφίσταντο διώξεις από στρατιωτικούς και χωροφύλακες.
Γεγονός που επηρέασε σημαντικά την πορεία του κόμματος αποτέλεσε η δολοφονία του βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς και η ηγεσία του ΕΔΑ κατηγόρησε την κυβέρνηση Καραμανλή ως ηθικούς αυτουργούς.
Μετά το πραξικόπημα στις 21 Απρίλη του 1967 το κόμμα διαλύθηκε και τα περισσότερα μέλη του συνελήφθησαν και εξορίστηκαν. Το κόμμα επανήλθε με τη μεταπολίτευση αλλά όχι με την ίδια δυναμική και οδηγήθηκε σε οριστική διάλυση το 1985.
