Κάθε χρόνο στις 2 Αυγούστου τιμάται η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά (Τσιγγάνων), με πρωτοβουλία μη κυβερνητικών οργανώσεων, για να υπενθυμίσει στους πολίτες όλου του κόσμου τον αφανισμό που υπέστησαν οι Ρομά (Porrajmos στη γλώσσα τους) στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Υπολογίζεται ότι τα θύματα του Ολοκαυτώματος των Ρομά κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ανέρχονται στις 800.000 ψυχές. Στην Ευρωβουλή εκκρεμεί πρόταση της ουγγαροτσιγγάνας ευρωβουλευτίνας Λίβια Γιάροκα για την καθιέρωση της 2ας Αυγούστου ως Ευρωπαϊκής Ημέρας Μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος των Ρομά από τους Ναζί.
Αφορμή για τη σημερινή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά είναι η τελευταία εντολή εξολόθρευσής τους, που δόθηκε από τους Γερμανούς ναζιστές στις 2 Αυγούστου 1944. Τη νύχτα της 2ας προς 3η Αυγούστου, 2.897 γυναικόπαιδα Ρομά εκτελέστηκαν στους θαλάμους αερίων του ναζιστικού στρατοπέδου Άουσβιτς – Μπίρκεναου.
Υπό τον Αδόλφο Χίτλερ, στις 26 Νοεμβρίου 1935 εκδόθηκε ένα συμπληρωματικό διάταγμα των Νόμων της Νυρεμβέργης, το οποίο χαρακτηρίζει τους Ρομά ως “εχθρούς του φυλετικού κράτους” τοποθετώντας τους στην ίδια κατηγορία με τους Εβραίους. Έτσι, κατά κάποιο τρόπο, η μοίρα των Ρομά στην Ευρώπη ήταν παράλληλη με εκείνη των Εβραίων στο Εβραϊκό Ολοκαύτωμα.
Οι ιστορικοί εκτιμούν ότι 220.000-500.000 Ρομά σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους, δηλαδή 25% έως πάνω από το 50% της εκτίμησης του συνολικού πληθυσμού του 1 εκατομμυρίου Ρομά στην Ευρώπη εκείνη την εποχή. Μεταγενέστερη έρευνα, που ανέφερε ο Ίαν Χάνκοκ, εκτιμά ότι ο αριθμός των θυμάτων ανέρχεται σε περίπου 1,5 εκατομμύρια από περίπου 2 εκατομμύρια Ρομά.
Το 1982, η Δυτική Γερμανία αναγνώρισε επίσημα ότι η Γερμανία διέπραξε γενοκτονία εναντίον των Ρομά. Το 2011, η Πολωνία καθιέρωσε επίσημα την 2α Αυγούστου ως ημέρα μνήμης της γενοκτονίας των Ρομά.
Από πειραματόζωα των Ναζί στον διαρκή αποκλεισμό
Το Ολοκαύτωμα Σακελλαροπούλου: Η Ευρώπη είναι και πάλι αντιμέτωπη με εθνικισμούς και βαρβαρότητα των Ρομά, θεωρείται ξεχασμένο και άγνωστο για πολλά χρόνια, μιας και μόλις το 1978 η Γερμανία αναγνώρισε και παραδέχτηκε τις διώξεις των τσιγγάνων κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το αποτέλεσμα αυτών των διώξεων στοίχισε τη ζωή σε παραπάνω από 500.000 ανθρώπους. Ωστόσο ο αριθμός αυτός αποτελεί ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου των Τσιγγάνων που εξολοθρεύθηκαν από τους Ναζί.
Στα τέλη του 19ου αιώνα, η εμφάνιση του επιστημονικού ρατσισμού και του Κοινωνικού Δαρβινισμού, που συνδέει τις κοινωνικές διαφορές με τις φυλετικές διαφορές, παρείχε στο γερμανικό κοινό δικαιολογίες για προκαταλήψεις εναντίον Εβραίων και Ρομά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, “η έννοια της φυλής χρησιμοποιήθηκε συστηματικά για να εξηγήσει τα κοινωνικά φαινόμενα”. Αυτή η προσέγγιση επικύρωσε την πεποίθηση ότι οι φυλές δεν ήταν παραλλαγές ενός μεμονωμένου ανθρώπινου είδους, αλλά είχαν σαφώς διαφορετικές βιολογικές προελεύσεις. Καθιέρωσε μια φερόμενη επιστημονικά υποστηριζόμενη φυλετική ιεραρχία, η οποία όρισε ορισμένες μειονοτικές ομάδες ως διαφορετικές βάσει βιολογίας.
Εκτός από τη φυλετική ψευδοεπιστήμη, το τέλος του 19ου αιώνα ήταν μια περίοδος εκσυγχρονισμού στη Γερμανία, κρατικά χρηματοδοτούμενου. Η βιομηχανική ανάπτυξη άλλαξε πολλές πτυχές της κοινωνίας. Ειδικότερα, η περίοδος άλλαξε κοινωνικούς κανόνες εργασίας και ζωής. Για τους Ρομά, αυτό σήμαινε άρνηση του παραδοσιακού τρόπου ζωής τους ως τεχνίτες. Ο Γιάνος Μπάρσονι σημειώνει ότι “η βιομηχανική ανάπτυξη υποτίμησε τις υπηρεσίες τους ως τεχνίτες, με αποτέλεσμα την αποσύνθεση των κοινοτήτων τους και την κοινωνική περιθωριοποίηση”.