Βουλή: Υπερψηφίστηκε το νομοσχέδιο για τη νέα μουσειακή πολιτική – Τι λέει στον Ε.Τ. η Λίνα Μενδώνη για την αλλαγή σελίδας

Ολοκληρώθηκε στην ολομέλεια της Βουλής,η συζήτηση και ψήφιση του νομοσχεδίου του υπουργείου Πολιτισμού για τον «εκσυγχρονισμό της μουσειακής πολιτικής». Το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε κατά πλειοψηφία, μόνο από τη κυβερνητική πλειοψηφία. ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ, ΚΚΕ, Ελληνική Λύση και ΜεΡΑ25 καταψήφισαν επί της αρχής του.

Σημειώνεται ότι ο ΣΥΡΙΖΑ απέχει από τις κοινοβουλευτικές ψηφοφορίες. ενώ είχε δηλώσει την πλήρη αντίθεση του στη μετατροπή των μουσείων σε ΝΠΔΔ.

Ο κόσμος των μουσείων ακολουθεί τη ραγδαία και ουσιαστική αλλαγή της κοινωνίας τον 21ο αιώνα; Ποια είναι τα νέα δεδομένα, οι προκλήσεις για τα μεγάλα μουσεία της χώρας; Ποιος είναι ο δρόμος ώστε τα μουσεία σήμερα να περάσουν το κατώφλι της νέας εποχής, που επιτάσσει να είναι όσο το δυνατόν παραγωγικότερα και ανταγωνιστικότερα;

Τα ερωτήματα αυτά προκύπτουν εν όψει της σημερινής  ψήφισης του νομοσχεδίου από το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, που κατατέθηκε στη Βουλή, για τη μετατροπή των πέντε μεγάλων μουσείων της χώρας σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), στο πρότυπο λειτουργίας και ανάπτυξης του Μουσείου της Ακρόπολης. Πρόκειται για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, το Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα και το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού στη Θεσσαλονίκη.

Η Ξένια Στούκα μίλησε για λογαριασμό του «Ε.Τ.» της Κυριακής με την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, για τα σημεία που φέρει η εν λόγω μεταρρύθμιση στα πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας, για τον εκσυγχρονισμό της πολιτιστικής βιομηχανίας, όπου σήμερα εντάσσονται τα μουσεία της χώρας, τον επαναπροσδιορισμό του ρόλου τους όχι μόνο από τους επιστήμονες και από τους ειδικούς που εργάζονται σε αυτά, αλλά και από το κοινό που τα επισκέπτεται!

Παράλληλα, για τις αντιδράσεις και τις ανησυχίες που έχουν διατυπωθεί σχετικά με την τήρηση του αρχαιολογικού νόμου 4858/2021 «Περί προστασίας των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς» η κ. Μενδώνη ξεκαθαρίζει πως «δεν μεταβάλλεται απολύτως καμία διάταξη. Αντίθετα, επιβάλλεται ρητά και αυστηρά στα πέντε νέα ΝΠΔΔ η εφαρμογή του αρχαιολογικού νόμου». Οσο για τους εργαζομένους των πέντε μουσείων, «δεν υφίσταται καμία αλλαγή στο status των υπηρετούντων υπαλλήλων», απαντάει η κ. Μενδώνη με προσωπική της δέσμευση!

Οι λόγοι της μεταρρύθμισης

«Σήμερα, τα πέντε μουσεία λειτουργούν ως ειδικές περιφερειακές υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού. Αποτελούν πέντε από τις, περίπου, εβδομήντα υπηρεσιακές μονάδες της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Πρόκειται για αμιγώς δημόσιες υπηρεσίες. Ομως, η λειτουργία της διοικητικής υπηρεσίας διαφέρει πολύ από τη μουσειακή λειτουργία», εξηγεί στον «Ε.Τ.» της Κυριακής η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, Λίνα Μενδώνη, αναφερόμενη στους κύριους λόγους που τολμά το υπουργείο σε αυτό το σχέδιο νόμου με τίτλο: «Εκσυγχρονισμός της μουσειακής πολιτικής και ζητημάτων διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς: Ιδρυση μουσείων – ΝΠΔΔ, κρατική ασφάλιση της κινητικότητας των πολιτιστικών αγαθών, δράσεις του ΟΔΑΠ και του Μουσείου Ακρόπολης, ρυθμίσεις ποινικής προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, Συμβούλια του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, Μητρώο Προσωπικού Αρχαιολογικών Εργασιών και λοιπές διατάξεις σχετικά με το προσωπικό του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και την αντιμετώπιση των συνεπειών της πανδημίας στον πολιτισμό».

«Μια μουσειακή δομή δεν απευθύνεται προς τον διοικούμενο, που επιθυμεί να διεκπεραιώσει άμεσα και με ταχύτητα μια υπόθεσή του, αλλά προς ένα πολύ ευρύτερο και αντιπροσωπευτικότερο κοινό, το οποίο οφείλει να διατηρήσει σταθερό και να το αυξήσει. Ενα μουσείο έχει επιστημονικούς, ερευνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς και συνδέεται άμεσα με την πολιτιστική ταυτότητα και την εικόνα της χώρας διεθνώς. Νέοι, σχετικά, επιστημονικοί τομείς, όπως της πολιτιστικής διαχείρισης, της διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού, της οικονομίας του πολιτισμού, δημιούργησαν νέες προϋποθέσεις στον τρόπο διοίκησης και διαχείρισης των πολιτιστικών οργανισμών και των πολιτιστικών αγαθών. Οι ταχείες κοινωνικές και πολιτισμικές εξελίξεις και η ραγδαία τεχνολογική ανάπτυξη έχουν διαμορφώσει ένα νέο κοινό, το οποίο έχει αυξημένες απαιτήσεις, διαφορετικές πολιτιστικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες, ενδιαφέροντα και προσδοκίες. Το κοινό, πλέον, δεν βλέπει το μουσείο απλώς ως θεματοφύλακα των συλλογών του. Απαιτεί από αυτό να είναι ένας πολυδύναμος θεσμός, προκειμένου να επικοινωνήσει τόσο το γενικό του πολιτιστικό μήνυμα όσο και το ειδικότερο αφήγημα, το οποίο τεκμαίρουν οι συλλογές του κάθε μουσείου. Ακριβώς για αυτούς τους λόγους τολμάμε αλλαγές στη διοικητική λειτουργία των πέντε μουσείων, με την ίδρυση των Νομικών Προσώπων Δημοσίου Δικαίου, τα οποία θα έχουν ως αντικείμενο τις αρμοδιότητες που και σήμερα ασκούν τα μουσεία ως δημόσιες υπηρεσίες. Θα υπηρετούν ακριβώς τους ίδιους μουσειακούς σκοπούς, όπως ορίζονται από την αρχαιολογική νομοθεσία, εντός του δημοσίου τομέα, με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα του Δημοσίου, αλλά απαλλαγμένα από τη γραφειοκρατία της κεντροβαρικής διοίκησης που χαρακτηρίζει μια δημόσια υπηρεσία. Θα χαρακτηρίζονται από διοικητική ευελιξία και οικονομική αυτοτέλεια, προφανώς υπό την εποπτεία και τον έλεγχο του κράτους».

«ΟΔΗΓΟΣ» ΤΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΑΚΡΟΠΟΛΗΣ

 Τα σημεία-κλειδιά στη μουσειακή και διοικητική λειτουργία

Το Μουσείο της Ακρόπολης είναι ο «πιλότος», η καλή πρακτική αυτής της μετατροπής των πέντε μουσείων τόσο σε επίπεδο λειτουργίας, αλλά και διακρίσεων που έχει αποκομίσει, όσο και στην παροχή των υπηρεσιών, στο επίπεδο της εξωστρέφειας και στη σχέση του με την κοινωνία. 

1 ΠΟΡΟΙ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΑ

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το σημείο του σχεδίου νόμου με τους πόρους του μουσείου, όπου υπάρχουν δύο κύριοι άξονες σε ένα πλέγμα λειτουργιών οικονομικής αυτοτέλειας.

» Πρώτον, οι πόροι προέρχονται: α) από το αντίτιμο επίσκεψης, β) από εκθέσεις, ξεναγήσεις, εκδηλώσεις, προβολή οπτικοακουστικού υλικού με χρήση σύγχρονων συμβατικών ή ψηφιακών εφαρμογών και γενικά από δραστηριότητες συμβατές προς τη φύση και τους σκοπούς του μουσείου, γ) από τη δημιουργία και τη διαχείριση αναψυκτηρίων, εστιατορίων και πωλητηρίων σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους του μουσείου, δ) από επιχορήγηση για τις ανάγκες του μουσείου από τον προϋπολογισμό του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ε) από διεθνείς, ενωσιακές και εθνικές επιχορηγήσεις και από τη συμμετοχή του μουσείου σε αντίστοιχα προγράμματα, στ) από δωρεές, χορηγίες, κληρονομιές, κληροδοσίες και κάθε είδους τακτικές ή έκτακτες εισφορές, ζ) από τη διάθεση απλών αντιγράφων των συλλογών του μουσείου, καθώς και από τη μίσθωση δικαιωμάτων χρήσης οπτικοακουστικών μέσων στους χώρους του.

» Ο δεύτερος άξονας είναι με την πραγματοποίηση πολιτιστικών εκδηλώσεων και ομαδικών επισκέψεων στο μουσείο εκτός του προκαθορισμένου ωραρίου λειτουργίας του, όπου προκαταβάλλεται προς το μουσείο από τους ενδιαφερόμενους διοργανωτές ποσό για την κάλυψη των απαιτούμενων λειτουργικών δαπανών του μουσείου, καθώς και για την αποζημίωση του προσωπικού που απαιτείται να απασχοληθεί.

Τα έσοδα από τους πόρους των μουσείων χρησιμοποιούνται αποκλειστικά για την εκπλήρωση των σκοπών τους. Πρόκειται για μια σημαντική αλλαγή, καθώς μέχρι τώρα οι εισπράξεις πήγαιναν στα κρατικά ταμεία, με αποτέλεσμα τα μουσεία να είχαν οικονομικό περιορισμό.

2 ΔΙΟΙΚΗΣΗ – ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΕΥΕΛΙΞΙΑ

Στο άρθρο 6 του νομοσχεδίου περιγράφονται τα όργανα διοίκησης, που είναι το Διοικητικό Συμβούλιο και ο γενικός διευθυντής. Το Διοικητικό Συμβούλιο των μουσείων θα είναι επταμελές και τα μέλη του διορίζονται για τριετή θητεία. Με το άρθρο 8 του σχεδίου νόμου ορίζεται ότι ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος, οι οποίοι επιλέγονται με βάση τις διατάξεις της νομοθεσίας που διέπει τον διορισμό των προέδρων και αντιπροέδρων στα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), δηλαδή κατόπιν μοριοδότησης των προσόντων από την ειδική πενταμελή Επιτροπή Επιλογής Στελεχών του Δημοσίου, που ορίζεται με απόφαση του προέδρου του ΑΣΕΠ. Για την αξιολόγηση των υποψήφιων γενικών διευθυντών, συγκροτείται επταμελής Ειδική Επιτροπή Αξιολόγησης και Επιλογής, με πρόεδρο τον πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου του μουσείου και μέλη προσωπικότητες διεθνούς κύρους ή αναγνώρισης ή συμβολής στην επιστήμη της Αρχαιολογίας, της Ιστορίας της Τέχνης, της Μουσειολογίας ή άλλης επιστήμης συναφούς προς τον πολιτισμό. Η Ειδική Επιτροπή Αξιολόγησης και Επιλογής κατόπιν δημόσιας ή δημόσιας διεθνούς πρόσκλησης εκδήλωσης ενδιαφέροντος συντάσσει ειδικό αιτιολογημένο πρακτικό με την πρόταση του γενικού διευθυντή, την οποία προτείνει στον εκάστοτε υπουργό Πολιτισμού.

3 ΟΙ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι οι κατακτήσεις των μουσείων σήμερα οφείλονται στα ικανά, δημιουργικά και παραγωγικά στελέχη -διοικητικά και επιστημονικά- των μουσείων.

«Οπως έχω επισημάνει πολλές φορές στη Βουλή, οι ρυθμίσεις που αφορούν στη μετατροπή των πέντε μουσείων από δημόσιες υπηρεσίες σε Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου έχουν συνταχθεί με αυστηρή προσήλωση πάνω σε δύο θεμελιώδεις αρχές: Η πρώτη αρχή είναι η αυστηρή τήρηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου, του αρχαιολογικού νόμου, του νόμου 4858/2021 “Περί προστασίας των αρχαιοτήτων και εν γένει της πολιτιστικής κληρονομιάς”, του οποίου δεν μεταβάλλεται καμία, απολύτως καμία διάταξη. Αντίθετα, επιβάλλεται ρητά και αυστηρά στα πέντε νέα ΝΠΔΔ η εφαρμογή του αρχαιολογικού νόμου και προσαρμόζεται η λειτουργία τους προς τον συγκεκριμένο νόμο, και όχι το αντίθετο, όπως ισχυρίζεται η αντιπολίτευση. Η δεύτερη αρχή αφορά στους εργαζομένους σήμερα στα πέντε αυτά μουσεία, είτε πρόκειται για μόνιμους υπαλλήλους είτε για υπαλλήλους Ιδιωτικού Δικαίου Αορίστου Χρόνου. Αποτέλεσε προσωπική μου δέσμευση ότι οι ρυθμίσεις του νομοσχεδίου δεν θα επηρεάσουν τους ήδη υπηρετούντες υπαλλήλους. Και η δέσμευση αυτή τηρήθηκε απολύτως. Οι εργαζόμενοι παραμένουν, στο σύνολό τους, ακριβώς όπως είναι και σήμερα, δηλαδή υπάλληλοι του ΥΠΠΟΑ, αμειβόμενοι, ασφαλιζόμενοι και συνταξιοδοτούμενοι από αυτό. Στο νομοσχέδιο προβλέπεται, επιπλέον, ότι θα συνεχίσουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα νέα ΝΠΔΔ, μόνον εφόσον δηλώσουν ότι το επιθυμούν. Σε άλλη περίπτωση θα καλύψουν κενή οργανική θέση στις υπηρεσίες του ΥΠΠΟΑ, και μάλιστα στην ίδια περιφερειακή ενότητα. Θα ήθελα, επίσης, να επισημάνω ότι στις μεταβατικές διατάξεις του νομοσχεδίου γίνεται ειδική μνεία για τους υπαλλήλους που κατά την έναρξη ισχύος του νόμου κατέχουν θέση ευθύνης τμηματάρχη ή προϊσταμένου διεύθυνσης. Και προβλέπεται ότι και αυτοί, επί της ουσίας, δεν θα θιγούν σε τίποτα. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι δεν υφίσταται καμία αλλαγή στο status των υπηρετούντων υπαλλήλων».

4 «ΚΡΑΤΙΚΗ ΕΓΓΥΗΣΗ»

Ενα από τα μείζονα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας μας είναι ο τεράστιος πλούτος του πολιτιστικού μας αποθέματος.

«Οι υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, τα μουσεία μας, κρατικά και δημόσια, έχουν αποστολή και την ανάδειξη και την προβολή του ελληνικού πολιτισμού, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό. Την ίδια στιγμή, πρέπει να ανανεώσουν το εκθεσιακό τους πρόγραμμα, προκειμένου να προσελκύουν συνεχώς νέους επισκέπτες. Στην προσπάθεια διοργάνωσης εκθέσεων, ιδιαίτερα περιοδικών, ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι το υψηλό κόστος της ιδιωτικής ασφάλισης των πολιτιστικών αγαθών, τα οποία μετακινούνται, προκειμένου να εκτεθούν σε ένα άλλο μουσείο ελληνικό ή του εξωτερικού. Αποτελεί τομή για τη χώρα μας η προβλεπόμενη στο σχέδιο νόμου θέσπιση του συστήματος “κρατικής εγγύησης”, το οποίο μέχρι σήμερα δεν ίσχυε στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες», σημειώνει η κ. Μενδώνη και εξηγεί: «Σύμφωνα με αυτό, στις περιπτώσεις που ένα μουσείο της χώρας μας, είτε δανείζει προς μουσείο άλλης χώρας είτε δανείζεται από αυτό, για εκθεσιακούς λόγους, ένα ή περισσότερα πολιτιστικά αγαθά, το κράτος μας δύναται, μετά από γνωμοδότηση ειδικής επιτροπής, να αναλάβει την ευθύνη να καταβάλει αποζημίωση στο μουσείο που δάνεισε, για την περίπτωση που επέλθει φθορά ή καταστροφή ή απώλεια των δανειζόμενων αγαθών. Με τη ρύθμιση αυτή, το μουσείο που δανείζει απαλλάσσεται από την καταβολή των ασφαλίστρων ιδιωτικής ασφάλισης, τα οποία υποχρεωτικά κατέβαλε, προκειμένου να ταξιδέψει το πολιτιστικό αγαθό στο χώρο όπου επρόκειτο να εκτεθεί. Αυτό σημαίνει ότι πέρα από τη διευκόλυνση στην κινητικότητα των πολιτιστικών αγαθών για εκθεσιακούς σκοπούς, εξοικονομείται ένα σημαντικό ποσό από το κόστος των ασφαλίσεων, το οποίο οι μουσειακοί οργανισμοί μπορούν να το αξιοποιούν για περισσότερες δράσεις προς όφελος του κοινωνικού συνόλου».